Muren en portalen van gips – deel I

Ik heb al een aantal maal verslag gedaan van de methode die ik gebruik om zelf muren en tunnelportalen te maken. De laatste keer ben ik daarom ook snel over het “hoe en wat” heen gegaan, omdat ik dacht dat alles er wel over geschreven was.
Niet helemaal dus. Het portaal aan de linkerkant van het paradespoor heb ik inmiddels twee maal gemaakt, en het is nog steeds niet zoals ik het hebben wil. Ook bevalt de muur en het portaal aan de rechterkant niet. Het gips op schuimplaat werkt wel, maar is (te) dik en blijkt erg kwetsbaar wanneer je zo nu en dan het geheel moet uitnemen. ik wil dit dus over maken.
Het probleem van de linkerkant is de stevigheid van het over het hout uitstekende gips. Doordat de mal van de boog kleiner dan het hout was, is een extra dikke rand gips ontstaan die makkelijk afbreekt. En dat dus ook heeft gedaan.

Ik heb er een tijd over nagedacht en de volgende grondregels vastgesteld:

• Het laagje gips op de houten dragen hoeft niet meer dan 4-5 mm te zijn.
• De uitstekende rand mag niet meer dan 10-12 mm zijn.
• Het geheel wordt op één plaat samengesteld, zodat er altijd een vlakke ondergrond is.
• Om te voorkomen dat het gips aan de bekisting-latten en/of ondergrond hecht, wordt deze ingespoten met vaseline.

Hiermee ben ik gisteren aan de slag gegaan met het opnieuw maken van de muur en het portaal aan de rechterkant.

Eerst de muur. Als eerste heb ik de vorm op een plaat MDF getekend. Hierbij was het makkelijk dat ik al een muur met de juiste maten had, anders moet je zorgvuldig meten en tekenen. Rondom de lijnen op de plaat worden latten aangebracht. Deze zijn allemaal even dik, zodat het gebruikt kan worden voor het afrijden van het gips.

Met gebruik van de maten heb ik ook de houten drager gemaakt. In dit geval is het samengesteld uit twee plaatjes. Deze heb ik op de kopse kant verbonden met twee spijkertjes (kop eraf geknipt) als deuvel en wat houtlijm. Waarschijnlijk is het laagje van 4mm gips te zwak om het geheel bij elkaar te houden.
De houten drager is in de bekisting vastgezet met twee schroeven, die vanaf de onderkant erin zijn gedraaid. Doe je het van boven dan moet je ze later door het gips heen draaien, en dat wil je niet.
De onderkant drager (onderkant foto) is tegen de bekisting aan gelegd, evenals de kant rechts. Hier blijft het hout dus zichtbaar. Voor de onderkant wil je dat omwille van stevigheid. Aan de rechterkant wordt later het tunnelportaal bevestigd.

Op de foto is de bekisting nog niet ingespoten met vaseline. Daarvoor moest de drager er eerst weer uit, ander houdt het gips daar ook niet op. De drager is gelijk ruw gemaakt met een frees (in de boormachine op de foto), voor het beter hechten van het gips.

En dan gips maken. Ik gebruik goudband. Dat droogt langzaam (dagen) en is redelijk glad af te werken. Dit wordt met water gemengd tot een papje zo vloeibaar als dikke yoghurt. Dat  wordt in de bekisting geschept en glad gestreken met een strip metaal. Ik heb hiervoor ooit een aluminium lineaal bij de Action gehaald.

Maak na het gipsen al je gereedschap gelijk schoon met water en droog het af. Doe dit boven een emmer, zodat je afvoer niet verstopt raakt met gips.

Na ongeveer 5-6 uur heb ik met een mesje de randen van de alkoven in het nog zachte gips gesneden. Ook heb ik de latten van de bekisting weggehaald. De houten drager heb ik aan de plaat geschroefd gelaten. Dit om te voorkomen dat de overstekende randjes af zouden breken.

Dit heeft de hele nacht liggen drogen.
Vanochtend heb ik met de bijtel de alkoven iets verder uitgesneden. Het gips is nog steeds erg zacht en breekt makkelijk af. Dat heeft echter ook het voordeel dat het nog makkelijk te snijden is. Alles met beleid dus.

Als het meeste er maar uit is. Wanneer alles goed is uitgehard (volgende week), wordt het met een vijl verder afgewerkt. Hierna de schroeven aan de onderkant eruit gedraaid en de muur voorzichtig van de plaat gehaald. Dankzij de vaseline zit het nergens meer vast.

Een eerste proef op de baan laat zien dat de bovenleidingmasten nu veel meer ruimte hebben. Daar was het me om te doen.

Nu verder met het portaal. Als eerste moet de mal voor de boog gemaakt worden. Dit heb ik gedaan op een stuk MDF dat groot genoeg is om langs alle randen een bekisting aan te brengen. De boog wordt getekend op basis van de maten van de situatie ter plekke en de NEM105 standaard.

De boog wordt zorgvuldig met de decoupeerzaag uitgezaagd. Dit is de mal voor het gips, dus het moet echt netjes gebeuren!

Ook hier wordt nu de bekisting aangebracht en een houten drager iets kleiner uitgezaagd.

De mal wordt gebruikt om de boog op de drager af te tekenen. Let op, dit doe je aan de achterkant. Om dit nauwkeurig te doen, schroef je de drager eerst vast op de mal. Wederom vanaf de achterkant. Deze verbinding wordt straks weer gebruikt.

Het uitzagen van deze boog mag veel ruiger. Als je maar ruim buiten de boog blijft. na het inspuiten van de mal met vaseline kan hierna de drager opnieuw in de mal geschroefd worden. In dit geval heb ik nog een extra stripje 4mm dik triplex aangebracht. Hier komt later de muur tegenaan.

En nu weer gipsen. Dit maal heb ik het gips iets dikker gemaakt. Als kwark. Reden hiervoor is de vrije ruimte binnen de boog. Bij dunner gips zou het wegvloeien, tenzij je de hele boog vult.
In eerste instantie heb ik me alleen bekommerd om het oppervlak. Dat moet netjes glad zijn.

Op de foto is duidelijk te zien waar geen hout meer zit, gaat is het gips al een beetje in elkaar gezakt.

Na ±1,5-2 uur is het gips voldoende uitgehard om de boog voorzichtig af te werken. Hiervoor wordt het overtollige gips voorzichtig verwijderd. langzaam steeds een beetje verder naar binnen werken. Wanneer nog een heel klein randje over is kun je de hele mal optillen en met een hobbymesje van onder het laatste beetje weg snijden.

Het mooie van dit gips is dat je het nog steeds kunt bijwerken. Met een beetje water aan je vinger strijk je alles mooi glad.

Ik heb het overtollige gips gebruikt om wat luchtgaten die in de rand van de muur zaten dicht te smeren. Nu is dat ook mooi glad.

En nu het belangrijkste: geduld. Alles moet een paar dagen goed uitharden, voordat het verder bewerkt kan worden. Daarover meer in deel II.

Mocht ik deze week nog tijd hebben dan hoop ik nog wat experimenten te kunnen doen met een Arduino S88 bezetmelder en wat lichtsensoren 🤗. Daarover later meer.

Wordt vervolgd…